Flash VIG-news: rationeel voorschrijven van benzodiazepines en aanverwante geneesmiddelen bij slaapstoornissen

Datum: 03/05/2021

Naar aanleiding van de publicatie van de resultaten van de vijfde COVID-19 gezondheidsbevraging van Sciensano en de FAGG-bevraging over het gebruik van slaapmiddelen, wil het FAGG patiënten en gezondheidszorgbeoefenaars aanmoedigen om benzodiazepines en "Z-drugs" correct te gebruiken in het kader van slaapstoornissen.

In december 2020 publiceerde Sciensano de voorlopige resultaten van de vijfde COVID-19 gezondheidsbevraging. Hieruit bleek dat het percentage personen dat in december 2020 slaap- of kalmeermiddelen gebruikte (21 %) hoger was dan het percentage vastgesteld in de gezondheidsbevraging van 2018 (waar 13 % aangaf ze in de afgelopen 2 weken te hebben gebruikt). Van de 21 % gebruikers is 42 % begonnen of meer gaan gebruiken sinds de gezondheidscrisis. Dit geldt in het bijzonder voor de jongere leeftijdsgroepen: driekwart van de jongeren tussen 18 en 24 jaar die slaap- of kalmeermiddelen gebruiken, geeft aan dat hun gebruik sinds de coronacrisis is begonnen of toegenomen.

Daarnaast heeft het FAGG in februari 2021 de resultaten gepubliceerd van de online bevraging over het gebruik van benzodiazepines en aanverwante geneesmiddelen bij slaapstoornissen. De meeste patiënten meldden een aanzienlijk langere gebruiksduur dan aanbevolen en meer dan één op de drie patiënten vertoonde tekenen van psychologische afhankelijkheid van de behandeling.

Niet alle slaapstoornissen vereisen een behandeling met slaapmiddelen. De stoornissen die het gevolg zijn van een lichamelijke of psychische aandoening kunnen worden verholpen door een adequate behandeling van de betreffende ziekte. Wanneer nodig kunnen slaapstoornissen medicamenteus worden behandeld, bij voorkeur met een benzodiazepine met halflange werkingsduur of een “Z-drug”. Het FAGG herinnert eraan dat er tot op vandaag geen overtuigend bewijs is dat "Z-drugs" minder bijwerkingen of afhankelijkheid veroorzaken dan benzodiazepines.

Volgens de evidence-based richtlijn "Aanpak van slaapklachten en insomnie bij volwassenen in de eerste lijn" zijn benzodiazepines en "Z-drugs" enkel gerechtvaardigd voor de kortdurende behandeling van slapeloosheid bij volwassenen met ernstige slapeloosheid of kortdurende (acute) slapeloosheid of een opflakkering van chronische slapeloosheid die gepaard gaat met een hoge lijdensdruk (“distress”). Langdurig gebruik van slaapmiddelen is niet aanbevolen door onder andere het risico van misbruik en afhankelijkheid. De behandeling moet zo kort mogelijk duren, variërend van enkele dagen tot 2 weken, met een maximum van 4 weken, inclusief de ontwenningsperiode. Het besluit om de behandeling wanneer nodig langer voort te zetten dan de maximale behandelingsperiode mag niet worden genomen zonder een herevaluatie van de toestand van de patiënt. De laagst mogelijke dosis moet worden voorgeschreven. Bij ouderen moet de arts benzodiazepines en “Z-drugs” nog beperkter voorschrijven en de dosis halveren.

Het FAGG moedigt gezondheidszorgbeoefenaars aan om de risico's van deze geneesmiddelen met hun patiënten te bespreken vóór ze een dergelijk slaapmiddel voorschrijven. Benzodiazepines en "Z-drugs" kunnen inderdaad onder meer leiden tot stoornissen van het zenuwstelsel (slaperigheid, anterograde amnesie ...), psychiatrische stoornissen (abnormaal gedrag, hallucinaties, slaapwandelen ...) en verhogen het risico op vallen bij ouderen. Een vervolgconsult na een week om de doeltreffendheid van de behandeling en eventuele bijwerkingen met de patiënt te bespreken, wordt aanbevolen in de evidence-based richtlijn "Aanpak van slaapklachten en insomnie bij volwassenen in de eerste lijn". Zo kunnen de gezondheidszorgbeoefenaars de doeltreffendheid van de behandeling en eventuele bijwerkingen met de patiënt bespreken. Bovendien moedigt het voorschrijven van kleine verpakkingen benzodiazepines of "Z-drugs" met minder dan dertig tabletten patiënten aan om opnieuw op raadpleging te komen als ze de behoefte voelen om hun behandeling verder te zetten en vermindert het risico dat patiënten hun behandeling verlengen dan de door hun arts voorgeschreven duur.

Er zijn verschillende middelen beschikbaar om gezondheidszorgbeoefenaars te informeren over de aanpak van slaapstoornissen en het rationeel voorschrijven van slaapmiddelen. In 2018 werd een online hulpmiddelenboek ontwikkeld in het kader van de campagne "Slaap- en kalmeermiddelen, denk eerst aan andere oplossingen", gecoördineerd door de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Het hulpmiddelenboek is bedoeld om artsen en apothekers te helpen bij de begeleiding van patiënten die klagen over slaapstoornissen. Gezondheidszorgbeoefenaars kunnen de evidence-based richtlijn "Aanpak van slaapklachten en insomnie bij volwassenen in de eerste lijn" en de transparantiefiche over de aanpak van slapeloosheid van het Belgisch Centrum voor Farmacotherapeutische informatie (BCFI vzw) gebruiken. Een e-learning over het rationeel gebruik van benzodiazepines is ook beschikbaar op de website van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu.

 

Laatste update op 03/05/2021